كاركردهاي اجتماعي رمضان كريم
در زندگي مذهبي ما مسلمانان هميشه جلوه‌هايي از تازه‌شدن وجود دارد و آمدن هر ساله‌ي رمضان كريم در كشورهاي مسلمان، بهار جان‌ها و قلوب صميمي مسلمين را به همراه مي‌آورد. مسلمانان با انجام اعمال عبادي فردي و جمعي اين ماه عزيز، نسبت به تهذيب دروني خود و همنوايي بيروني با ارزش‌ها، هنجارها و قوانين اجتماعي همت مي‌گمارند. شعائر ديني ما در ماه مبارك رمضان، همگان را به صله‌ي رحم و گردهمايي دعوت مي‌كند تا امت مسلمان، هم‌دل و هم‌جهت به سوي تكامل خود و جامعه‌ي خويش گام بردارند. و نيك مي‌دانيم كه روزه‌داري باعث بهبود روابط افراد جامعه و كاهش ملموس آسيب‌هاي اجتماعي مي‌شود. بررسي نشان مي‌دهد روزه‌داري بهترين وسيله براي كنترل هيجان‌هاي شديد روحي نوجوانان است. يادمان نرود كه ما با روزه‌داري صفات مثبت صبر و استقامت را در شخصيت خود دروني مي‌كنيم. راستي وقتي 30 روز براي خودمان در برابر گرسنگي و گناهاني مثل غيبت، دروغ، كنترل اعضاي دروني و بيروني از اعمال حرام و ترك گناه سپري نفوذناپذير مي‌سازيم و رشحاتي از فضايل انسان كامل را به خويشتن خويش هديه مي‌كنيم چرا در ماه‌هاي ديگر سال اين‌چنين نيستيم؟ بي‌سبب نيست كه علماي دين مي‌فرمايند روزه مهم‌ترين عامل رسيدن انسان به «خودشناسي» است چراكه روزه‌دار با چشم‌پوشي از نيازهاي جسماني، افق ديد خود را به دنياي نامادي منتقل مي‌كند و به حيات ماورائي خود بهتر مي‌انديشد.
روانشناسان اجتماعي معتقدند خودشناسي روزه‌داران باعث افزايش اعتماد به نفس و تقويت اراده‌ي آنان مي‌شود. مسلماني كه چشم به نيازهاي مادي مي‌بندد گويي بهتر مي‌تواند از گناه و وسوسه‌هاي شيطاني دوري كند. گويا «گرسنگي» رفتاري نمادين براي ثبت توانايي‌ها و قابليت‌هاي دروني انسان در ناخودآگاهش است و در «عيد فطر» كه عيد فطرت و شناخت دروني است به عيدي خود كه همانا «تزكيه‌ي نفس» است دست مي‌يابد. انساني كه به تهذيب نفس پرداخت به طور قطع در اجتماع، رفتاري موقر و تنظيم‌شده را از خود به نمايش مي‌گذارد.
شايد بتوانيم كاركردهاي آشكار و پنهان اجتماعي زير را براي روزه‌دار و به طريق اولي براي رمضان كريم، برشمريم:
1. بازسازي روابط افراد جامعه و حركت به سمت آرمان‌شهر
2. كاهش آسيب‌ها، انحرافات، تخلفات و جرايم اجتماعي و پرهيز از رفتارهاي ضد اجتماعي
3. فراهم‌سازي بستر شاخص‌هاي راستگويي، صداقت و سلامت اجتماعي
4. پويايي جامعه و تقويت اعتماد اجتماعي در ميان اعضاي نهادهاي اجتماعي
5. تقويت و بالندگي هنجارها و ارزش‌هاي اجتماعي
6. دميدن روح آرامش، محبت و عشق به همنوع
7. تقويت تجربه‌ي دينداري در آحاد جامعه و بهبود روابط اجتماعي
8. چشيدن طعم محروميت در افراد ثروتمند و فقير و تجسم عدالت اجتماعي
9. تقويت حس نوع‌دوستي و هم‌گرايي و هم‌بستگي اجتماعي
10. تقويت تربيت ارشادي و عملي به جاي تربيت تحميلي در جامعه
11. كاهش زمينه‌هاي بيروني جرم‌خيز در جامعه و تقويت سلامت اجتماعي
در كنار اين همه خوبي‌ها و بركات فردي و اجتماعي رمضان كريم، بد نيست به برخي مناظر بد اما واقعي تظاهر به روزه‌خواري در كشورمان كه بيشتر در شهرهاي بزرگ اتفاق مي‌افتد توجه كنيم. صرف‌نظر از اينكه فرد روزه‌خوار به صورت آگاهانه اقدام به اين عمل غير شرعي و خلاف عرف اجتماعي مي‌كند من تصور مي‌كنم عدم اجراي جدي و بي قيد و شرط احكام و حدود اسلامي توسط دستگاه‌هاي نظارتي باعث شده چنين افرادي چهره‌ي زيباي رمضان كريم را در نزد مسلمانان، دچار آسيب كنند. كودكان و نوجواناني كه چنين صحنه‌هايي را مي‌بينند نمي‌توانند براي ذهن كاوشگر خود دليل منطقي بيابند و چه بسا همين چهره از رمضان در ذهن‌شان بماند. اگر به تجارب برخي كشورهاي مسلمان در خصوص اين امر دقت كنيم مي‌بينيم حتي در كشورهاي عربي كوچك حوزه‌ي خليج فارس يا در كشور عربستان با وجود قوميت‌ها و مهاجران مختلف، مطلقا هيچ فردي اقدام به روزه‌خواري نمي‌نمايد و اگر مبادرت به چنين كاري بكند برخورد خيلي جدي و شديدي از سوي دستگاه‌هاي نظارتي با او خواهد شد كه ديگر هوس چنين كاري را نكند. در كنار دستگاه‌هاي نظارتي چقدر خوبست ما نيز در اصلاح اين پديده‌ي ناخوشايند كه متأسفانه هر سال بيشتر مي‌شود با استفاده از قدرت معنوي امر به معروف و نهي از منكر با رعايت اصول اخلاقي و اسلامي آن، اقدام كنيم تا به اصلاح جامعه‌اي كه در آن زندگي مي‌كنيم كمك كنيم. فراموش نكنيم نيروي كنترل اجتماعي غيررسمي كه آحاد مردم يك جامعه هستند در صورتي‌كه فعال باشند در اصلاح جامعه و تقويت سلامت اجتماعي بسيار موثرند.
در پايان با آرزوي قبولي طاعات و عبادات همه‌ي مسلمانان جهان از خداوند بزرگ مي‌خواهم عيدي ما را «تزكيه‌ي نفس» ما قرار دهد. انشاءالله.