یقین

«یقین»‌عبارت است از اعتقاد ثابت و قطعی انسان به امری كه مطابق با واقع بوده و با هیچ شبهه ای، هر قدر هم قوی،قابل زوال نباشد.»[1]
مرحوم علّامه طباطبایی ـ رحمه الله علیه ـ می فرماید:
«یقین به معنی قوت ادراك ذهنی است، به طوری كه قابل زوال و ضعف نباشد»[2]
مورد و متعلّق یقین یا مربوط است به چیزی كه از لوازم و اجزاء ایمان است مانند اعتقاد به وجود خداوند تبارك و تعالی و بعثت انبیا و عالم آخرت، و یا مربوط به اموری است كه دخالتی در ایمان ندارد و آنچه در كمال انسان و رسیدن او به سعادت نقش دارد، قسم اول است و آن یقین داشتن به این است كه تمام امور هستی به دست خداست و او مسبّب الاسباب می باشد؛ هیچگونه توجهی به غیر او نداشته بلكه همه اسباب و وسائط را مسخّر فرمان و حكم خدا بداند.
بداند كه خدا ضامن روزیِ اوست و هر چه را او مقدّر كرده می رسد، و در نتیجه طمعی به دیگران نداشته باشد.
بداند كه نتیجه تمامی اعمال خوب و بد خود را می بیند و خدای شاهد و ناظر بر اعمال،‌خود حاكم روز قیامت است. و حتی از خاطرات قلبی انسان نیز آگاه است. این حقیقت یقین است.
كسی كه دارای چنین یقینی باشد به لوازم آن نیز ملتزم می شود، زیرا تفاوت میان ایمان و یقین به همین است كه چه بسا انسان ایمان به چیزی دارد ولی بعضی از لوازم آن را فراموش می كند و در نتیجه، عمل منافی با ایمانش انجام می دهد، به خلاف یقین كه دیگر با فراموشی نمی سازد، زیرا اگر كسی عالم و مؤمن به روز حساب باشد و همواره به یاد آن روزی باشد، كه به حساب كوچك و بزرگ اعمالش می رسند، مرتكب گناهان نگردیده بلكه نزدیك قُرق گاه های خدا هم نمی شود.[3]
از این رو برخی روایاتی كه در بیان معنی و تفسیر یقین آمده، آن را به لوازم و آثارش تعریف كرده اند.
از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ نقل شده كه فرمود:
«از جبرئیل پرسیدم تفسیر یقین چیست؟ گفت: مؤمن به گونه ای برای خدا عمل كند كه گویا او را می بیند، و اگر او خدا را نمی بیند، خدا او را می بیند. و یقیناً بداند كه آنچه به او رسیده ممكن نبود از او بگذرد و آنچه از او گذشته ممكن نبود به او برسد.»[4]
از امام رضا ـ علیه السلام ـ سؤال شد: یقین چیست؟ فرمود:
«توكل بر خدا و تسلیم او شدن و راضی به قضای الهی بودن و همه امور را به خدا واگذاردن.»[5]
فضیلت یقین
در زمینه فضیلت و ارزش یقین به عنوان یكی از كمالات انسان مؤمن و نیز ترغیب به كسب و تقویت آن، روایات بسیاری آمده است كه برخی را یادآور می شویم:
رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود:
«خیرُ ما اُلْقِ فِی القَلبِ الیَقینُ»[6]
بهترین چیزی كه در قلب افكنده شده، یقین است.
و نیز فرمود:
«كفی بِالیَقینِ غِنیً»[7]
برای بی نیازی همین بس كه صاحب یقین باشی.